Simone Paauw
“De media behandelen het publiek alsof het goudvissen zijn.” Aldus Francisco van Jole donderdagavond tijdens een debat georganiseerd door het Utrechtse debatcentrum Tumult en Stichting Democratie en Media. Het debat over media en democratie speelde zich af tussen Hans Nijenhuis (nrc.next) en Francisco van Jole onder leiding van journalist Babette Niemel. Twee andere aangekondigde deelnemers, Willem Schoonders en Henri Beunders, waren ziek.
Centraal stond de vraag of de oude media hebben afgedaan dankzij de nieuwe media en wat dat betekent voor de democratie. Een eensluidende conclusie wordt tijdens dit soort debatten nooit gevonden, maar Van Jole denkt dat de oude media de teloorgang vooral aan zichzelf te danken hebben door het debiliseren van het nieuws. “De media hebben te weinig respect voor de slimme mens”, aldus Van Jole.
Als dat zo is, dan is het niet verrassend dat niet alleen jonge laagopgeleiden, maar ook jonge hoogopgeleiden tegenwoordig geen abonnement op een dagblad hebben. Daar maakt Hans Nijenhuis (die een ongelukkige jeugd had; de elkaar opvolgende mannen van zijn moeder lazen allemaal De Telegraaf) zich grote zorgen over. Hoe moeten jonge mensen een mening vormen over bijvoorbeeld politieke kwesties als ze zich niet verdiepen door de krant te lezen?
Het lijkt erop dat het publiek geen behoefte meer heeft aan een krant. Of dat nu komt doordat ze geen tijd meer hebben om de krant te lezen, omdat het nieuws bij het verschijnen van de krant al oud is, de krant te duur, te groot of te ouderwets, de krant lijkt geen toegevoegde waarde meer te hebben. “Maar dit wil niet zeggen dat mensen minder goed geïnformeerd zijn”, zegt Van Jole. “Ik ben veel beter op de hoogte dan mijn vader, ondanks de vier dagbladen die hij las. Voor mensen die zich willen informeren is het tegenwoordig een paradijs.”
Seks en content
In de strijd om te redden wat er te redden valt, lijken de oude media vooral te willen inspelen op ‘wat de consument wil’. Volgens Nijenhuis geloven de media, ‘afgezien van nrc.next natuurlijk’, niet meer in de leuke weldenkende jonge mens. “Jonge mensen zijn plat en denken alleen aan seks en willen kennelijk alleen ‘content’ tot zich nemen. Daar lijken gratis kranten als Sp!ts en Metro tenminste van uit te gaan.”
Ook Van Jole vindt het meeste nieuws dom nieuws, dat wordt gemaakt voor kennelijk domme mensen. “Zelf vind ik het gewoon tijdverspilling om naar het Journaal te kijken, ik heb geen behoefte aan alle uitleg die bij het nieuws gegeven wordt. Als excuus wordt het argument gebruikt dat de kijker het zo wil. Ook kranten kiezen voor ‘wat de lezer wil’ en daarom schrijven journalisten tegenwoordig over heel andere dingen dan vroeger. Kennelijk wil het publiek dit jaar alles weten over de Dol Dwaze Dagen van de Bijenkorf. Hoewel dit winkelevenement al jaren bestaat, besteedden alle media er dit jaar opeens volop aandacht aan. Ondertussen is ook nog een oorlog gaande. Van mij mag de krant de lezer ‘ongewenst’ nieuws gewoon door de strot duwen.”
Minste weerstand
Het publiek kiest liever voor een ‘gezellig’ televisieprogramma als Pauw & Witteman, waar ook politici als Rita Verdonk de voorkeur aan geven. Omdat ze daar de minste weerstand krijgen van de presentatoren. Hier ontstaat volgens Van Jole en Nijenhuis het nationale debat en niet meer zoals vroeger op de opiniepagina’s van de dagbladen, hoewel politici nog steeds aan het woord komen in ingezonden stukken. Nijenhuis: “Bij Pauw & Witteman hoor je veel meningen, maar echt wijzer word je er niet van. Aan het eind van het programma weet je nog niet wat er is gebeurd.”
Nijenhuis heeft sowieso niet de illusie dat ‘zijn’ nrc.next een rol speelt in het nationale debat. Hij wil er ook niet zijn voor het nationale debat, maar voor de mensen die zijn krant lezen. “We hebben niet de illusie dat we Balkenende kunnen beïnvloeden, we willen alleen de lezer helpen zich een mening te vormen over actuele kwesties en het maken van keuzes. En daarbij ga ik ervan uit dat de lezers helemaal niet willen dat je doet wat ze willen, want dan zou het een saaie boel worden.” Van Jole voegt daar aan toe: “Ik heb nog nooit nagedacht over wat de consument wil, maar als ze iets echt niet willen weten, zoals nieuws uit Afghanistan of Irak, dan zoek ik een manier om het nieuws zo te brengen dat ze het wél willen weten.”
Tijdens het debat vragen zowel Van Jole als Nijenhuis zich een paar keer hardop af wanneer ze het nou over nieuwe media gaan hebben. Maar als het dan eindelijk zover is, zegt Van Jole dat de nieuwe media, internet dus, in Nederland zo weinig voorstelt dat het eigenlijk geen concurrentie mag heten. “De grootste nieuwssite in Nederland is Nu.nl. Daar ga ik echt niet naartoe om geïnformeerd te worden. Ik kijk alleen als ik me te pletter verveel. Toch is het de top van de nieuwe media in Nederland. Een rijtje ANP-berichtjes. Als iemand een echt goede Nederlandse nieuwssite weet, hoor ik het graag. Goede nieuwssites vind je volgens mij alleen in het buitenland.”