Diabetes negen maanden lang supergoed reguleren

‘Specialist’ heet deze nieuwe rubriek in Bijzijn. Aan het woord komen verpleegkundigen die zich met grote gedrevenheid hebben gespecialiseerd op een bijzonder gebied in de verpleging.

Verpleegkundige Jolanda Hensbergen (45) is gespecialiseerd in zwangeren met diabetes. Iedere woensdag draait ze mee in een speciaal spreekuur voor deze patiënten.

Simone Paauw

Elke woensdagmorgen om 8.00 uur verzamelt zich een multidisciplinair team op de polikliniek van VU medisch centrum dat zich bezig houdt met het speciale spreekuur voor zwangeren met diabetes. Nare berichten overheersen deze woensdagmorgen de voorbespreking van het team, bestaande uit een arts, arts-assistenten, diëtisten en twee diabetesconsulenten. Eén patiënte overweegt abortus provocatus, omdat de vlokkentest afwijkingen heeft aangetoond, een andere patiënte moet waarschijnlijk opgenomen worden vanwege onverklaarbare pijn in haar buik en bij een nog ongeboren kindje is een zeer ernstige afwijking gevonden.“Zoveel nare berichten horen we anders in een jaar tijd, maar deze problemen hoeven niet samen te hangen met diabetes”, vertelt Jolanda Hensbergen. Zij is gespecialiseerd in verloskunde en in diabetes en heeft zich toegelegd op zwangere vrouwen met diabetes. De meeste vrouwen die zij ziet, hadden al diabetes type 1 of 2 voor de zwangerschap. Een kleiner deel heeft zwangerschapsdiabetes. Het speciale poliklinische spreekuur bestaat sinds april 2004 en is opgericht, omdat uit onderzoek bleek dat de combinatie diabetes en zwangerschap risico’s met zich meebrengt voor moeder en kind. Op de poli komen gemiddeld zo’n 30 zwangere patiënten per jaar. Jolanda Hensbergen: “Zwangeren met diabetes hebben er baat bij als ze op alle vlakken worden begeleid door één team met één protocol. Mijn begeleiding is er vooral op gericht dat de bloedglucosewaarden zo stabiel mogelijk blijven om problemen te voorkomen.”

Sloot glucose

De eerste patiënte die Jolanda Hensbergen vandaag ziet, is Brenda Molenaar. Zij heeft diabetes type 1 en is 37 weken zwanger. Tijdens het gesprek ligt ze aan het CTG. Hoewel met het kindje alles in orde lijkt te zijn en de hartslag goed is, is ze erg gespannen. Ze snoept veel en vindt het moeilijk om haar bloedglucosewaarden onder controle te houden, wat de nodige spanning oplevert. Daar komt nog bij dat ze vorige week te horen heeft gekregen dat haar vader een ernstige vorm van kanker heeft. “Ik heb echt het idee dat ik niet eens kán bevallen over een paar weken, dat er gewoon geen ontsluiting komt”, vertelt ze. De verpleegkundige stelt haar gerust: “Probeer je daar geen zorgen over te maken. Ook al ben je nog zo gestrest, de bevalling komt meestal gewoon op gang. Je lichaam doet dat helemaal zelf. Het enige waar jij je zorgen over moet maken is over je bloedglucosewaarden.”

“Brenda Molenaar is angstig voor de bevalling, wat vooral komt door onzekerheid,” zegt Jolanda Hensbergen als ze in een behandelkamer het dossier aan het invullen is. Voor veel van haar patiënten is de zwangerschap een lastige periode, hoewel ze aan diabetes gewend zijn. Vooral de type 1 patiënten zijn volgens Jolanda Hensbergen gewend aan hun eigen ritme en maken zich niet zo druk om uitschieters naar boven of beneden. Dat compenseren ze gewoon door insuline te spuiten of door iets zoets te eten of te drinken. “Maar nu moeten ze zich niet alleen druk maken om zichzelf, maar ook om hun kindje. Via de placenta komt een teveel aan glucose ook bij het kind terecht. Aan de insuline die de moeder spuit, heeft het kind niets. Die moet zelf voldoende insuline aan kunnen maken om die sloot glucose te kunnen verwerken. Als de moeder een week lang te hoge bloedglucose-waarden heeft, heeft het kindje een slechte week.”

Minder gevoelig

Jolanda Hensbergen was binnen het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam gespecialiseerd obstetrie- en gynaecologieverpleeg-kundige. Ze studeerde Verplegingswetenschap toen ze steeds meer last kreeg van haar allergie voor latex, waardoor ze niet langer hetzelfde werk kon doen. Daarom zocht ze iets nieuws en kwam terecht bij een onderzoek onder vrouwen die tijdens de zwangerschap diabetes ontwikkelen. Omdat ze meer over het onderwerp wilde weten, ging ze werken bij de diabetespolikliniek van het OLVG en specialiseerde ze zich tot diabetesverpleegkun-dige.

In 2003 maakte ze de overstap naar VU mc, waar ze al snel betrokken raakte bij het opzetten van het spreekuur voor zwangeren met diabetes. Intussen is dit spreekuur zo bekend dat ook patiënten vanuit andere ziekenhuizen en de eerstelijnszorg worden doorverwezen. Jolanda Hensbergen: “Ik vind dit een interessante categorie patiënten. Ze moeten negen maanden zorgen dat hun diabetes supergoed is gereguleerd. Maar juist door de zwangerschap is het minder makkelijk te reguleren. Je lichaam reageert bijvoorbeeld anders op medicatie, voedsel en beweging, en als je zwaarder wordt, word je ook minder gevoelig voor insuline. Na de zwangerschap mogen ze de teugels wel weer een beetje laten vieren. Bij vrouwen die tijdens de zwangerschap diabetes krijgen, zijn de problemen na de bevalling meestal vrij snel verdwenen en vrouwen die al diabetes hadden, zitten vrij snel op hun normale hoeveelheid medicatie.”

Schommelende waarden

De laatste patiënt van Jolanda Hensbergen, Angelique van Eck, is bijna 17 weken zwanger en oogt minder bezorgd dan de eerste patiënt. Toch heeft ze alle reden om zich zorgen te maken. Haar zwangerschap is nog gecompliceerder doordat ze een prolactinoom, een goedaardig tumortje, heeft in haar hypofyse. Maar met Jolanda Hensbergen wil ze het vandaag vooral hebben over de dosering insuline. Ze is al twee weken grieperig en haar glucosewaarden schommelen erg. Vaak zit ze veel te hoog en daardoor slaapt ze ’s nachts niet goed. Jolanda Hensbergen vertelt haar dat het gebruikelijk is dat je minder gevoelig bent voor insuline als je een virus, zoals griep of verkoudheid bij je draagt. Maar de hoge waarden kunnen ook komen door de zwangerschap. Angelique van Eck: “Het is heel fijn dat dit speciale spreekuur bestaat. Ze nemen hier geen enkel risico, ook niet met ‘kleine problemen’. Normaal gesproken wacht je misschien even tot de volgende afspraak, maar hier moet je meteen aan de bel trekken.”

De naam van Brenda Molenaar is om privacyredenen gefingeerd.

streamer: ‘Na de zwangerschap mogen ze de teugels wat laten vieren’

Dit artikel verscheen in Bijzijn 1, januari 2008 in het kader van de nieuwe rubriek Specialist.
Risico’s
In 2006 kwam bij een half procent van de zwangerschappen in Nederland diabetes type 1 en 2 voor. Tussen de 1 en 14 procent van de zwangeren krijgt zwangerschapsdiabetes, afhankelijk van de onderzochte populatie en de gebruikte definitie.
De risico’s van diabetes tijdens de zwangerschap zijn groot voor moeder en kind. Als de moeder haar diabetes niet goed onder controle houdt, kan zich bijvoorbeeld pre-eclampsie ontwik-kelen, een ziekte die verband houdt met een te hoge bloeddruk.
45 procent van de baby’s van moeders met diabetes heeft een te hoog geboortegewicht. Dit zijn, anders dan het gewicht doet vermoeden, kwetsbare kinderen. Als het kindje te groot is, kan de moeder vaak niet via de natuurlijke weg bevallen, waardoor een keizersnede noodzakelijk is. Bovendien is de kans aanwezig dat de baby na de geboorte een hypo, een tekort aan glucose, krijgt. Daarom wordt het kindje na de bevalling vaak opgenomen op de couveuseafdeling, waar de situatie na een paar dagen weer stabiliseert. Overigens hebben hypo’s bij de moeder, voor zover bekend, geen gevolgen voor het kind.